Η τελευταία διετία κινείται στη «σφαίρα της οικονομίας» και της κρίσης. Σε μηνιαία –αν όχι εβδομαδιαία- κλίμακα νέες λέξεις και έννοιες προστίθενται στο λεξιλόγιο μας. Spread, Swap, Συντεταγμένη ή μη χρεοκοπία, Haircut, PSI, EFSF, κ.ο.κ Οικονομικοί όροι ή ακόμα και λεκτική οικονομική «αργκό» που χρησιμοποιούμε πλέον όλοι με το ύφος του ειδικού φωτεινού παντογνώστη. Κρίνουμε, έχουμε τη δική μας λύση στο πρόβλημα που συνήθως φαντάζει στα μάτια μας πολύ απλή και αρκούν μια- δυο κινήσεις για να βγούμε από το αδιέξοδο, απορούμε γιατί είναι όλοι ανάξιοι να τις προκρίνουν.
Παράλληλα, ανάλογα με την ηλικιακή μας ομάδα ή την ιδεολογική και κομματική μας τοποθέτηση γνωρίζουμε και τους ενόχους που μας έφεραν ως εδώ σήμερα. Φταίνε οι πολιτικοί, φταίει ο Ανδρέας Παπανδρέου που μοίραζε αφειδώς, φταίει ο «μπούλης», φταίει ο «γιωργάκης», οι εβραιομασσώνοι με τα σκοτεινά τους σχέδια, οι σατανιστές που πολεμούν την ορθοδοξία, οι κομμουνιστές που μπλοκάρουν την ανάπτυξη, οι μεγαλοεργολάβοι, οι εφοπλιστές, οι συνδικαλιστές, οι δημόσιοι υπάλληλοι που τρώνε τις σάρκες του κράτους, οι έμποροι που κλέβουν το ΦΠΑ, το κεφάλαιο γενικά, οι μετανάστες, και σίγουρα οι ξένοι που ποτέ δεν ξεπέρασαν το κόμπλεξ τους απέναντι μας είτε για λόγους του παρελθόντος μας, είτε γιατί θέλουν να μας φάνε τα πετρέλαια και τον ορυκτό πλούτο, είτε γιατί έχουμε ήλιο.. Η λίστα μπορεί να διανθιστεί με εκατοντάδες άλλους λόγους από την τουρκοκρατία και τη δολοφονία του Καποδίστρια, μέχρι τον Ερμή που είναι ανάδρομος. Κατά κανόνα όμως μονομερώς και αξιωματικά, με απουσία της ευθύνης μας σαν λαού μιας και «ο Έλληνας στο εξωτερικό διαπρέπει γιατί εκεί υπάρχουν νόμοι και αξιοκρατία».
Πάντοτε με το στόμφο του ειδήμονα και πάντοτε έτοιμοι να κάνουμε μακροοικονομική ανάλυση πάνω σε ένα πακέτο τσιγάρα ακόμα και αν αγνοούμε την προπαίδεια. Ζούμε σήμερα μια αντίστοιχη περίοδο με του 1999 που μπορεί να μη γνωρίζαμε πόσο κάνει ένα μπουκάλι γάλα, αλλά μπορούσαμε να αποστηθίσουμε απ έξω και ανακατωτά το γενικό δείκτη του χρηματιστηρίου, να περιμένουμε τα splitγια να μπούμε ή να βγούμε, να ανταλλάσουμε πληροφορίες για τα θεμελιώδη μεγέθη των εισηγμένων στο ΧΑΑ, και βλέποντας αργότερα το δείκτη να πέφτει ήμασταν βέβαιοι ως ειδικοί πως «δεν γίνεται να πάει κάτω από τις 4000 μονάδες, τις 3000, τις 2000 και πάει λέγοντας. Με το ίδιο ύφος και με τα ίδια επιχειρήματα που χρησιμοποιούμε και σήμερα για το αν τελικά πτωχεύσουμε ή όχι, αν θα ξανάρθει η δραχμή ή θα μείνουμε στο ευρώ. Στηριγμένα απλά στην ελπίδα μας , το ιδεολογικό μας κόλλημα, την έφεση μας να παπαγαλίζουμε χωρίς σκέψη ότι ακούμε, και –κυρίως- να ικανοποιήσουμε την «ψευδαίσθηση» μας ότι γνωρίζουμε μιας και η φράση «δεν έχω άποψη γιατί αγνοώ το θέμα» δεν υπάρχει στο λεξιλόγιο μας. Ενδεχομένως δε να αισθανθούμε και προσβεβλημένοι αν μας το προσάψει κάποιος.
Κατανοούμε βέβαια πως για να μπορέσουμε να βγούμε από το αδιέξοδο χρειάζονται μέτρα, μόνο που κανένα μέτρο δεν είμαστε έτοιμοι να το δεχτούμε.. Ίσως πια όχι άδικά μιας και όλα τα μέτρα που μας έχουν επιβληθεί και μάλιστα «οριζόντια» χωρίς διακρίσεις ήταν ατελέσφορα, και όχι βασισμένα σε κάποιο σχέδιο αλλά πάνω σε μια κρίση πανικού άμεσης ανεύρεσης πόρων. Αποτέλεσμα όμως μιας χρόνιας αναβλητικότητας και έλλειψης σχεδιασμού -που θα μας βρει εκ των προτέρων εναντίον της- υπό το φόβο πάντα του πολιτικού κόστους από τους κυβερνώντες που οι ίδιοι εκλέγουμε. Αναβλητικότητα που είναι μάλλον και ο καθοριστικός παράγοντας που μας κρατάει «δεμένους» στον προμηθειακό μας πάσαλο.
Πόσο όμως η κρίση σήμερα στη χώρα μας είναι αμιγώς οικονομική και κατά πόσον η λύση της θα προέλθει μέσα από την αποτελεσματικότητα οικονομικών στόχων; Τα αίτια της κρίσης είναι μόνο οικονομικά ή μήπως οφείλονται σε μια βαθιά πολιτισμική κρίση που βιώνουμε κομπάζοντας την τελευταία πεντηκονταετία και είναι αυτή που αποτελεί τροχοπέδη για την εξεύρεση λύσης;
Η παγκόσμια οικονομική κρίση που ξεκίνησε από την κατάρρευση της LehmanBrothers δεν μας βρήκε απλά απροετοίμαστους αλλά ανέδειξε όλες τις πτυχές μιας άλλης χρόνιας κρίσης, αυτή της πολιτισμικής, συνέπεια της οποίας αποτελεί η οικονομική. Ασφαλώς και η κρίση σήμερα είναι παγκόσμια και με πολλά κοινά χαρακτηριστικά σε όλα τα κράτη που τη βιώνουν ανεξαρτήτως ιδιαιτεροτήτων. Αυτές όμως οι ιδιαιτερότητες είναι που αντί να προάγουν την επίλυση, μας ρίχνουν όλο και πιο βαθιά στον οικονομικό καιάδα.
Ο ατομικισμός, η συντεχνιακή αντίληψη που για χρόνια καλλιεργήσαμε και δυστυχώς συνεχίζουμε να καλλιεργούμε, το πολιτικό «αλισβερίσι» με αντάλλαγμα το στρουθοκαμηλισμό μας απέναντι στην ανομία και την καθιέρωση της έννοιας του πολιτικού κόστους, η απαξίωση της αξίας και της νομιμότητας με την ταμπέλα της γραφικότητας, και τόσα άλλα γνωστά σε όλους μας είναι αποτέλεσμα πολιτιστικής κρίσης ως αποτέλεσμα υποβαθμισμένης παιδείας.
Παιδείας που στο εκπαιδευτικό σύστημα από τον δεξιό υπερσυντηρητισμό περάσαμε μετά τη μεταπολίτευση σε ένα σύστημα που ο κάθε αναρμόδιος υπουργός οραματιζόταν τη δική του μεταρρύθμιση απαξιώνοντας πλήρως τον παιδευτικό χαρακτήρα του και με μια ελευθεριότητα που οδήγησε στην ασυδοσία και την απαξίωση. Κοινωνικής παιδείας που γαλούχησε γενιές με όραμα το οικονομικό φαίνεσθαικαι προήγαγε το σκοπό και όχι το μέσο ή την επάρκεια. Πολιτικής παιδείας που ταυτίστηκε με την κομματική συνθλίβοντας ιδεολογίες, οράματα, κοσμοθεωρίες στο βωμό της αυτοσυντήρησης στην κομματική και εξουσιαστική νομενκλατούρα.
Αυτή η κρίση πολιτισμού είναι που αποτελεί το εμπόδιο για να κοιτάξουμε μπροστά με αισιοδοξία. Γιατί αν το βασικό χαρακτηριστικό της οικονομίας διαχρονικά και παγκόσμια είναι η «κοντή» μνήμη που αρκούν οι μεταβολές συγκεκριμένων ποσοστών, αριθμών και αλγοριθμικών συμβάσεων για να μετατρέψουν θεωρητικά την υπανάπτυξη σε πρόοδο, ο πολιτισμός χρειάζεται χρόνο για να αναπτυχθεί. Κυρίως όμως χρειάζεται όραμα και αυτογνωσία. Άραγε την έχουμε;
ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ 